نکات ایمنی در آزمایشگاه برای حفظ امنیت و سلامتی کارکنان اهمیت زیادی دارد. اگر چه رعایت این نکات به تنهایی متضمن سلامتی افراد نیست اما از احتمال بروز خطر در زمان حوادث گوناگون تا اندازه زیادی می کاهد.
خطرات همیشه در آزمایشگاه ها وجود دارد و غیر قابل پیش بینی است که در طول انجام فعالیت ها و آزمایش های مختلف چه اتفاقاتی ممکن است رخ دهد. اما هوشیاری و دقت در انجام کارها و رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه تا حد زیادی از این خطرات می کاهد.
در بیشتر موارد هنگامی که حادثه ای در آزمایشگاه رخ می دهد به دلیل بی توجهی به موارد ایمنی و عدم رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه می باشد. هنگامی که وارد آزمایشگاه می شوید باید از خطراتی که در این مکان ممکن است برای شما رخ دهد اطلاع کافی داشته باشید.
آشنایی با مواد شیمیایی , نحوه استفاده و نگهداری از آنها را بدانید. همچنین باید بدانید که در هنگام بروز خطر و خارج شدن آزمایشگاه از کنترل چه اقداماتی لازم است انجام دهید. نکات ایمنی در آزمایشگاه و آشنا بودن با تجهیزات و نحوه کاربرد صحیح آنها بسیار مهم است.
نکات ایمنی در آزمایشگاه هنگام کار با مواد شیمیایی
بهترین راه برای پیشگیری از حوادث در آزمایشگاه و رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه آشنایی با خطرات موجود در آن است. در طی هر فعالیت و آزمایش صرف نظر از اینکه قبلا چند بار تکرار شده است همیشه خطرات وجود دارد. از این رو اهمیت شناخت خطرات هر آزمایش و فعالیت پیش از شروع به انجام آن باید جهت رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه درک شود و نکات ایمنی لازم برای انجام این آزمایش در نظر گرفته شود.
نکته بسیار مهم در اینجا این است که شما باید تمامی مواد شیمیایی موجود در آزمایشگاه را خطرناک قلمداد کنید. مگر اینکه از بی خطر بودن آن ماده اطمینان کافی داشته باشید و این به معنی رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه در هنگام استفاده از مواد شیمیایی مختلف است.
از آنجا که در آزمایشگاه های مختلف از مواد شیمیایی اسیدی و خورنده استفاده می شود باید تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده ضد اسید باشند و در مقابل مواد شیمیایی مقاومت داشته باشند.
برای مثال در سیستم سکوبندی آزمایشگاه و یا کابینت آزمایشگاهی باید از متریال ضد اسید استفاده شود. همچنین سینک آزمایشگاهی نیز باید به صورت سینک ضد اسید باشد. در این صورت نظافت و تمیز کردن این تجهیزات از انواع مواد شیمیایی و آلودگی ها نیز ساده تر انجام می شود. مواد شیمیایی خطرناک باید در محل های مخصوص خود که به نام کمد نگهداری مواد شیمیایی خوانده می شود نگهداری شود.
این مواد تنها باید در دسترس افراد مجاز قرار بگیرند زیرا این افراد با خطرات آن آشنا بوده و نحوه کاربرد آن را بهتر می دانند.
رعایت نکات ایمنی با لباس کار مناسب
از مهم ترین نکات ایمنی در آزمایشگاه این است که هنگام کار در چنین محیط هایی از لباس کار و لباس ایمنی مناسب استفاده نماییم. لباس کار تنها مختص به پوشیدن لباس مخصوص نیست بلکه شامل مواد متعددی است که بسته به نوع کاربری آزمایشگاه و فعالیت هایی که انجام می شود می تواند متفاوت باشد.
اما به صورت کلی می توان این نکات ایمنی را شامل مواد زیر دانست:
- استفاده از عینک در هر شرایطی لازم است؛ زیرا همیشه خطر پاشیدن مایعات و مواد شیمیایی در چشم وجود دارد.
- عدم استفاده از لنز در آزمایشگاه بسیار اهمیت دارد؛ زیرا عینک های آزمایشگاهی از پاشیدن مایعات به درون چشم جلوگیری می کنند، اما از چشم در مقابل بخارات ناشی از مواد سمی محافظت نمی کند. و این بخارات می توانند رطوبت چشم را به خود جذب نمایند. از این رو برای برداشتن لنز ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
- استفاده از روپوش آزمایشگاهی برای رعایت نکات ایمنی در هر شرایط الزامی است.
- در آزمایشگاه از کفش های بسته و مقاوم استفاده کنید، تا در صورت ریختن مواد شیمیایی روی پا، صدمه ای به پوست و پا وارد نیاید. همچنین نباید در این محیط از کفش های پاشنه بلند و صندل و یا دمپایی استفاده نمایید.
- در محیط آزمایشگاه نباید از شلوارک یا دامن کوتاه استفاده شود، زیرا ریختن مواد شیمیایی خطرناک روی پوست بدن می تواند خطرناک باشد و باعث سوختگی یا جراحت شود.
سایر نکات مهم پیش از شروع به کار
- از هر گونه جواهرات، انگشتر، ساعت و … در محیط آزمایشگاه خودداری کنید، زیرا با جذب بخارات سمی ممکن است باعث بروز خارش و التهاب در پوست شوند.
- از مسائل مهم رعایت نکات ایمنی این است که از پوشیدن لباس های گشاد و آویزان در محیط آزمایشگاه خودداری کنید زیرا در حین کار با حرارت و یا چراغ بونزن ممکن است گوشه لباستان آتش بگیرد و و باعث سوختگی شود.
- از دیگر نکات ایمنی در آزمایشگاه این است که موهای خود را هنگام کار بپوشانید و اگر موهای بلندی دارید حتما آنها را جمع کرده و از باز گذاشتن آنها خودداری کنید. زیرا موی بلند نیز مانند لباس های گشاد احتمال دارد در اثر تماس با حرارت آتش بگیرد یا به مواد شیمیایی آلوده شود و یا باعث حواس پرتی شما شود.
- از گوش دادن به رادیو , موسیقی و سایر دستگاه های صوتی در آزمایشگاه خودداری کنید. زیرا ممکن است باعث غفلت شما از محیط اطراف شده و یا نتوانید به درستی توضیحات مسئول آزمایشگاه را بشنوید.
تجهیزات ایمنی و رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه
هر آزمایشگاه جهت رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه باید از تجهیزات ایمنی شامل:
- کپسول آتش نشانی
- محلول های شست و شوی چشمی
- دوش و چشم شوی اضطراری
- پتو مخصوص خاموش کردن آتش
و سایر مواد مورد نیاز برای رعایت نکات ایمنی برخوردار باشد.
از دیگر نکات ایمنی در آزمایشگاه آشنا بودن پرسنل با نحوه مواجه با خطر و استفاده از تجهیزات ایمنی است. کارکنان آزمایشگاه باید با محل قرار گرفتن وسایل ایمنی و نحوه استفاده از آنها آشنا باشند تا در صورت نیاز بتوانند از آنها استفاده نمایند. هنگام پاشیدن مواد شیمیایی خطرناک به درون چشم باید از دوش و چشم شوی اضطراری استفاده نمود.
انواع شیرآلات آزمایشگاهی مختلف شامل شیرآلات آب، گاز، خلا و … باید مشخص باشد و در صورت بروز آتش سوزی از وسایل اطفاء حریق مناسب استفاده شود. در صورتی که در آزمایشگاه از کپسول های گاز استفاده می شود نیز این کپسول ها در کمد آزمایشگاهی مخصوصی باید نگهداری شود.
سیستم سکوبندی و میزبندی آزمایشگاه همچنین باید در مقابل حرارت مقاوم باشد.
و از متریال ضد حرارت در ساخت آنها استفاده شود.
هر وسیله در آزمایشگاه باید در جای مخصوص خود نگهداری شود
و در صورت لزوم تنها در دسترس افراد مجاز قرار داشته باشد.
نصب هود و رعایت نکات ایمنی
نصب هود آزمایشگاهی از مهمترین اقدامات و نکات ایمنی است.
هود آزمایشگاه یا هود شیمیایی می تواند بخارات ناشی از مواد شیمیایی خطرناک را جذب نموده و یا به خارج از فضا منتقل نماید. در صورت انجام فعالیت هایی که در حین آن بخارات بد بو، اسیدی، خورنده و سمی متصاعد می شود باید از مدل هود آزمایشگاهی مناسب برای رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه استفاده نمایید.
از مهمترین انواع فیوم هود ها می توان به :
هود میکروبی یا هود لامینار
هود بازویی
هود کانوپی
اشاره نمود.
انتخاب هود مناسب بستگی به کاربری آزمایشگاه و نیاز آن دارد.
رعایت ایمنی هنگام ریختن مواد شیمیایی
در صورتی که هنگام کار با مواد شیمیایی باعث ریختن آن ها شدید بهتر است بدانید که این مواد خطرناک هستند و ممکن است باعث مسمومیت، سوختگی یا حتی مرگ شوند.
در این صورت هر چه سریعتر باید اقدامات و نکات ایمنی در آزمایشگاه را انجام دهید.
- مسئول آزمایشگاه را خبر کنید تا به شما در انجام نکات ایمنی هنگام چنین اتفاقاتی کمک نماید.
- در صورتی که مواد شیمیایی روی لباس تان ریخت با احتیاط آن را خارج کنید و قسمتی از پوست تان که با مواد شیمیایی آلوده شده است را با مقدار زیادی آب بشویید. در صورت نیاز دوش اضطراری بگیرید. و سر و بدن و صورت خود را با دقت بشویید.
- اگر لباس شما با مقدار زیادی از مواد شیمیایی آلوده شده است با لباس زیر دوش اضطراری بروید و هم زمان که آب در حال ریختن است لباس خود را خارج کنید.
- در صورت ریختن مواد شیمیایی روی میز، صندلی و … باید سریعتر پاک شوند. می توانید از “سدیم بی کربنات” و “استیک اسید رقیق” به عنوان خنثی کننده اسیدها و بازها استفاده کنید. اسید ها و بازها را قبل از تمیز کردن خنثی نمایید.
- توجه داشته باشید که فلزهای سنگین مثل سرب مواد بسیار خطرناکی هستند و بدن شما قادر به دفع آنها نیست پس در صورت ریخته شدن این فلزات مثل سرب حتما مسئول آزمایشگاه را خبر نمایید.
رعایت نکات ایمنی برای سلامتی پرسنل و افرادی که در آزمایشگاه کار می کنند بسیار ضروری است.
پیش از انجام کار حتما باید نسبت به رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه اقدام نمایید و سپس شروع به کار کنید.
با نصب تجهیزات آزمایشگاهی مناسب می توانید به سادگی نکات ایمنی را به کار ببندید و بهترین و امن ترین مکان برای پرسنل خود را فراهم نمایید.
