انتقال خون می تواند یک راهکار درمانی نجات بخش باشد، ولی در عین حال مانند سایر درمان ها ممکن است منجر به عوارض زودرس یا تاخیری شده و خطر عفونت های وابسته به انتقال خون مانند HIV، ویریوس هپاتیت، سیفلیس، بیماری شاگان و عفونت های باکتریایی را نیز بدنبال داشته باشند.
عفونت باکتریایی احتمالا اولین بیماری شناخته شده منتقله از راه تزریق خون است. انتقال عوامل عفونی از طریق خون و فراورده های آن توجه ویژه ای را به خطرات انتقال خون معطوف نموده است. یکی از مهم ترین راه های پیشگیری از بروز و کاستن از شیوع عوارض انتقال خون و بالاخص عوارض عفونی (که شایع ترین آنها عفونت های باکتریایی هستند)، کاربرد بالینی صحیح و مصرف بهینه و همچنین نظارت بر مصرف بالینی خون و فراورده های آن است.
انتقال خون سالم و کارآمد وابسته به دو عامل کلیدی است
- قابلیت دسترسی به خون و فرآورده های خون سالم و کافی بر اساس برآورد نیاز های ملی
- استفاده بالینی مناسب از خون و فرآورده های آن
این اهداف تنها از طریق رسیدن به یک عملکرد هماهنگ، قابل دسترس بوده که در آن سازمان انتقال خون و پزشکان می بایست ضمن همکاری فشرده با یکدیگر، هر یک به نوبه خود در قبال آن مسئولیت پذیر باشند.
تزریق فرآورده های خون سالم باید تنها برای درمان مواردی که منجر به مرگ و میر و ناتوانی شده و کاربرد روش های دیگر که قادر به پیشگیری و درمان آنها نیست، مورد استفاده قرار گیرد.
خون اگر به طور مناسب به کار رود، حیات بخش است ولی در عین حال شواهدی مبنی بر تفاوت های قابل ملاحظه در الگوی استفاده بالینی از خون بین بیمارستان ها، متخصصان بالینی و حتی پزشکان همکار در یک گروه وجود دارد. این موضوع نشان میدهد که خون و فرآورده های آن اغلب به طور نامناسب مورد استفاده قرار میگیرند.
بنابراین استفاده مناسب از آنها نقش موثر تری در کاهش خطرات بالقوه دارد. نیاز به تزریق خون غالبا با پیشگیری یا تشخیص زودرس و درمان به موقع کم خونی و عوامل مسبب آن از بین رفته یا به حداقل می رسد.
خون اغلب به صورت غیرضروری برای افزایش سطح هموگلوبین بیماران قبل از عمل جراحی و یا برای اجازه ترخیص زودتر از بیمارستان به آنها تزریق می شود که همه این موارد به ندرت دلایل ارزشمندی برای تزریق خون هستند.
تزریق خون کامل، گلبول قرمز یا پلاسما در درمان خونریزی های حاد کاربرد دارند، درحالی که در همین موارد، استفاده از سایر درمان ها نظیر نرمال سالین یا سایر مایعات جایگزین وریدی، بی خطرتر و کم هزینه تر بوده ولی به همین میزان موثر واقع خواهند شد. احتیاج به تزریق خون در بیماران را غالبا می توان با بهبود روش های جراحی و بیهوشی به حداقل رساند.
اگر خون در مواقع عدم نیاز تزریق شود، نه تنها بیمار هیچ سودی از آن نخواهد برد، بلکه با خطرات ناخواسته از جمله عوارض عفونی مواجه خواهند شد. خون منبعی گرانبها است که استفاده غیرضروری از آن می تواند سبب نقصان در موارد حقیقی گردد.
پیش نیاز های استفاده بالینی مناسب از خون
تزریق خون غالبا خطرات بالقوه ای را برای گیرنده آن دربر دارد که با استفاده صحیح از خون به حداقل می رسند. تصمیم گیری برای انتقال خون و فرآوره های آن باید بر پایه کاربرد های دقیق بالینی و آزمایشگاهی که بازگوکننده ضرورت تزریق خون است، صورت بگیرد.
با این که مسئولیت چنین تصمیمی در نهایت بر عهده تجویز کننده، یعنی پزشک است، ولی استفاده مناسب از خون و فرآورده های آن به صورت مجزا از سایر اجزای سیستم بهداشتی حاصل نشده و این هدف تنها از یک راهکار منسجم و همسو که در آن هر یک از اجزای زیر در جای خود قرار می گیرند، بدست می آید.
- دسترسی به یک خط مشی ملی برای کاربرد بالینی خون همراه با آیین نامه های حمایتی مناسب
- نظارت مداوم توسط بازرسان بهداشتی، برنامه ریزان مراقبت های بهداشتی و پزشکان برای پیشگیری و تشخیص زودرس و انجام درمان های موثر در مواردی که احتمال نیاز به تزریق خون وجود دارد. این کار از طریق توسعه بهداشت اجتماعی و نیز تقویت برنامه مراقبت های بهداشتی اولیه امکان پذیر است.
- یک سازمان انتقال خون هماهنگ شده در سطح ملی که قادر به تهیه به موقع ذخایر خون و فرآورده های خونی سالم و کافی باشد.
اقدامات بالینی در صورت بروز واکنش‌های فوری ناشی از تزریق خون
- عودت واحد تزریق و ست تزریق و محلول متصل شده به بانک خون
- گرفتن نمونه خون‌های مناسب جهت بررسی و ارزیابی
- ثبت رخدادها و واکنش‌های بروز یافته
- عودت واحد تزریق و ست تزریق و محلول متصل شده به بانک خون
- گرفتن نمونه خون‌های مناسب جهت بررسی و ارزیابی
- ثبت رخدادها و واکنش‌های بروز یافته
کم خونی
تشخیص کم خونی در یک شخص با کمتر شدن غلظت هموگلوبین از حد مورد انتظاری است که عواملی چون سن، جنس، حاملگی و عوامل ویژه محیطی مانند ارتفاع محل در محاسبه آن لحاظ شده باشند، بنابراین لازم است مقایسه ای بین غلظت هموگلوبین شخص و میزان مورد انتظار صورت گیرد.
برای تعیین میزان هموگلوبین مطلوب در یک بیمار باید به محدوده هموگلوبین نرمال و مرجع توجه شود. کم خونی در یک شخص با مقایسه غلظت هموگلوبین وی با محدوده طبیعی یا مرجع به سادگی تشخیص داده می شود، اما به منظور تصمیم گیری درباره اهمیت بالینی آن ارزیابی دقیق بیمار ضرورت پیدا می کند.
غلظت هموگلوبین تنها یکی از عوامل اساسی در عرضه اکسیژن به بافتها است. تأمین اکسیژن بافتی به عواملی همچون درجه اشباع هموگلوبین و برون ده قلبی نیز بستگی دارد، بنابراین غلظت هموگلوبین را نباید به طور جداگانه تفسیر کرد، بلکه باید دیگر تغییرات یا اختلالات مؤثر بر متغیرهای تأمین اکسیژن را نیز در نظر گرفت. کم خونی از نظر بالینی زمانی اهمیت پیدا میکند که مسئول کاهش عرضه اکسیژن برای تأمین نیازهای بیمار باشد.
- تصحیح برون ده قلبی با کمک مایعات وریدی جایگزین
- بالا بردن غلظت اکسیژن تنفسی برای افزایش درجه اشباع هموگلوبین
- تزریق خون در صورت نیاز برای افزایش غلظت هموگلوبین
- درمان آهن خوراکی برای بهبود عرضه و دسترسی بافتها به اکسیژن در کم خونی فقر آهن مزمن
